สถานภาพแนวปะการัง พ.ศ. 2558

ในช่วงปี พ.ศ.2537-2541 ได้มีการสำรวจแนวปะการังเพื่อจัดทำแผนที่แสดงการแพร่กระจายของ แนวปะการังในประเทศไทย พร้อมกับแสดงสถานภาพความสมบูรณ์และความเสื่อมโทรม ทำให้ทราบว่าในประเทศไทยมีแหล่งแนวปะการังกระจายอยู่ตามชายฝั่งของแผ่นดินใหญ่และตามเกาะต่างๆ เป็นพื้นที่รวมประมาณ 128,256 ไร่ ซึ่งเนื้อที่ประมาณครึ่งหนึ่งอยู่ทางฝั่งทะเลอันดามันและอีกครึ่งหนึ่งอยู่ทางอ่าวไทย ทั้งนี้ เนื้อที่ดังกล่าวยังไม่รวมถึงชายฝั่งโขดหินที่มีปะการังขึ้นประปราย และตามกองหินใต้น้ำซึ่งเป็นแหล่งที่โดดเด่นด้วยปะการังอ่อนและกัลปังหา ปัจจุบันกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งยังคงมีความพยายามที่จะสำรวจแหล่งแนวปะการังซึ่งคาดว่ายังมีอีกไม่ต่ำกว่าสิบเปอร์เซ็นต์ที่ยังตกสำรวจ เช่น ในปี พ.ศ.2552 ได้สำรวจแหล่งแนวปะการังใหม่ในเขตอำเภอท้ายเหมือง จังหวัดพังงา พบว่า มีแนวปะการังก่อตัวห่างไกลออกไปจากฝั่งหลายแห่ง โดยเป็นแนวไม่ต่อเนื่องเป็นผืนเดียวกัน แต่แยกเป็นผืนย่อยๆ คาดว่ามีไปถึงหน้าหาดไม้ขาว (เกาะภูเก็ต) ชาวประมงพื้นบ้านเรียกแหล่งแนวปะการังเหล่านี้ว่า “แนวปะการังพันไร่” ในอนาคตบางจุดอาจมีศักยภาพทางการท่องเที่ยวดำน้ำแบบดำน้ำลึก (SCUBA diving) ส่วนการดำน้ำแบบผิวน้ำ (snorkeling) ไม่เหมาะสม เพราะเป็นแหล่งที่อยู่ห่างจากชายฝั่งมาก ทำให้ไม่ปลอดภัยสำหรับนักท่องเที่ยวที่ดำน้ำบนผิวน้ำในการสำรวจแนวปะการัง ข้อมูลพื้นฐานที่ได้บันทึกคือ ปริมาณปกคลุมพื้นที่ของปะการังที่มีชีวิต และปริมาณปกคลุมพื้นที่ของปะการังตาย ค่านี้แสดงให้เห็นว่าในแนวปะการังแต่ละแห่งมีปะการังที่มีชีวิตและปะการังตายปกคลุมอยู่หนาแน่นมากน้อยเพียงไร ในการประเมินสถานภาพของแนวปะการังว่ามีสภาพดี หรือเสียหายมากน้อยเพียงไรนั้น ได้ใช้อัตราส่วนของปริมาณปกคลุมพื้นที่ของปะการังที่มีชีวิตต่อปะการังตายในแนวปะการังนั้นๆ มาเป็นเกณฑ์ในการตัดสิน กล่าวคือ อัตราส่วนมากกว่าหรือเท่ากับ 3:1 ถือว่าเป็นแนวปะการังที่มีสภาพดีมาก อัตราส่วน 2:1 ถือว่าอยู่ในสภาพดี อัตราส่วนเท่ากับ 1:1 ถือว่าอยู่ในสภาพดีปานกลาง อัตราส่วน เท่ากับ 1:2 ถือว่าเสียหาย และ 1:3 (หรือมากกว่า 3) ถือว่าเสียหายมาก ต่อมา ในช่วงปี 2554 ถึง 2558 กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง ได้สำรวจแนวปะการังซ้ำทั่วทั้งฝั่งทะเลอันดามันและอ่าวไทย เพื่อติดตามการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น พร้อมกับปรับปรุงเทคนิคการหาขนาดพื้นที่แนวปะการังขึ้นมาใหม่ เพื่อให้ได้ข้อมูลที่มีความถูกต้องแม่นยำขึ้น สถานภาพของแนวปะการังในปัจจุบัน ปัญหาที่เกิดขึ้น และแนวทางจัดการแก้ไข แสดงพอสังเขปได้ดังนี้สถานภาพแนวปะการัง แนวปะการังในประเทศไทยทั้งทางฝั่งทะเลอันดามันและอ่าวไทย มีพื้นที่รวมประมาณ 148,955 ไร่ โดยภาพรวมยังถือว่าอยู่ในระดับเสียหายถึงเสียหายมากประมาณ 80% อยู่ในสภาพสมบูรณ์ปานกลาง 15% และ อยู่ในระดับสมบูรณ์ดีจนถึงดีมาก 5% สาเหตุหลักที่ก่อให้เกิดความเสื่อมโทรมอย่างทันทีเป็นบริเวณกว้างทั่วประเทศคือการเกิดปะการังฟอกขาวเนื่องจากอุณหภูมิน้ำทะเลสูงผิดปกติในปี 2553

ตารางแสดงสัดส่วนสถานภาพของแนวปะการัง (%) ในสภาพต่างๆ และแผนที่สถานภาพแนวปะการัง ในน่านน้ำไทยรายจังหวัด

เขต	จังหวัด	พื้นที่ (ไร่)	สมบูรณ์ ดีมาก	สมบูรณ์ มาก	สมบูรณ์ ปานกลาง	เสียหาย	เสียหายมาก
ฝั่งอ่าวไทย
อ่าวไทย ฝั่งตะวันออก	ตราด	17,758	1.5	2.1	18.5	33.5	44.5
	จันทบุรี	766	0	7.4	28.8	49.1	14.7
	ระยอง	3,151	5.6	17.5	37.2	28.7	11.0
	ชลบุรี	6,472	2.7	9.3	32.0	26.3	29.7
อ่าวไทยตอนกลาง	ประจวบคีรีขันธ์	1,550	0.1	2.6	22.7	50.3	24.3
	ชุมพร	9,165	2.9	3.5	13.1	30.0	50.5
	สุราษฎร์ธานี	36,169	0.5	1.0	10.4	33.3	54.9
อ่าวไทยตอนล่าง	นครศรีธรรมราช	412	56.9	24.6	11.5	0.0	7.0
	สงขลา	167	22.4	15.2	36.7	0.0	25.6
	ปัตตานี	80	66.7	33.3	0	0	0
	ร่วมฝั่งอ่าวไทย	75,590	1.8	3.2	16.0	32.2	46.7
ฝั่งทะเลอันดามัน
ทะเลอันดามัน ตอนบน	ระนอง	2,828	0	0	2.6	18.3	79.1
	พังงา	26,126	1.0	0.7	7.1	20.8	70.3
	ภูเก็ต	13,932	0.3	1.2	15.6	20.6	62.3
ทะเลอันดามัน ตอนล่าง	กระบี่	14,039	0.2	0.7	13.4	37.0	48.8
	ตรัง	3,013	0.6	0.4	14.7	28.1	56.3
	สตูล	13,428	9.8	19.0	38.3	20.4	12.5
	รวมฝั่งอันดามัน	73,365	2.3	4.1	15.8	24.0	53.8
	รวมทั้งประเทศ	148,955	2.0	3.7	15.9	28.3	50.1

ที่มา : 1. รายงานการสำรวจและประเมินสถานภาพและศักยภาพทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง ปะการังและหญ้าทะเล ปี 2558
ที่มา : 2. แผนที่สถานภาพแนวปะการังในน่านน้ำไทยรายจังหวัด

ข้อมูลปัจจุบัน ปี 2558 ค่าปกคลุมของปะการังที่มีชีวิต (% live coal cover = เป็นค่าที่บอกถึงความหนาแน่นของปะการังที่มีชีวิตในพื้นที่) โดยภาพรวมของประเทศเท่ากับ 23% ซึ่งถ้าหากเปรียบเทียบกับในภูมิภาคอื่นของโลก เช่น ในเกรท แบริเออรีฟ (ออสเตรเลีย) และในแถบทะเลแคริบเบียน มีค่าปกคลุมของปะการังที่มีชีวิตเพียง 10% จะเห็นแนวปะการังในประเทศไทยยังมีแนวโน้มที่อยู่ในสถานการณ์ที่ดีกว่าข้อมูล : นายนิพนธ์ พงศ์สุวรรณ

ปรับปรุงข้อมูล ณ วันที่ 5 ตุลาคม 2559

ปะการัง

สถานภาพแนวปะการัง พ.ศ. 2558

องค์ความรู้ที่น่าสนใจ