ป่าชายเลน
- 19 กรกฎาคม 2566
- 1,264
สถานภาพทรัพยากรป่าชายเลน (2564)
ทรัพยากรป่าชายเลนและความหลากหลาย
จากการแปลภาพถ่ายดาวเทียมรายละเอียดสูงของกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งร่วมกับสำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน) หรือ GISTDA ในปี พ.ศ. 2563 พบว่าปัจจุบันประเทศไทยมีพื้นที่ป่าชายเลนคงสภาพทั้งหมดประมาณ 1,737,019.90 ไร่ กระจายอยู่บริเวณชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก ภาคกลาง และภาคใต้ รวม 24 จังหวัด ได้แก่ จังหวัดตราด จังหวัดจันทบุรี จังหวัดระยอง จังหวัดชลบุรี จังหวัดฉะเชิงเทรา จังหวัดสมุทรปราการ กรุงเทพมหานคร จังหวัดสมุทรสาคร จังหวัดสมุทรสงคราม จังหวัดเพชรบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ จังหวัดชุมพร จังหวัดสุราษฎร์ธานี จังหวัดนครศรีธรรมราช จังหวัดพัทลุง จังหวัดสงขลา จังหวัดปัตตานี จังหวัดนราธิวาส จังหวัดระนอง จังหวัดพังงา จังหวัดภูเก็ต จังหวัดกระบี่ จังหวัดตรัง และจังหวัดสตูล โดยจังหวัดที่มีพื้นที่ป่าชายเลนมากที่สุด คือ จังหวัดพังงา มีพื้นที่ป่าชายเลนคง สภาพจำนวน 288,443.90 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 16.61 ของพื้นที่ป่าชายเลนทั้งหมด รองลงมา คือ จังหวัดสตูล มีพื้นที่ป่าชายเลนคงสภาพ 239,576.28 ไร่
ในปี พ.ศ. 2563 กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งสามารถทวงคืน (พลิกฟื้น) ผืนป่าชายเลนที่ถูกบุกรุก ดำเนินการรื้อถอนและทำลายผลอาสิน เพื่อนำมาปลูกฟื้นฟูเพิ่มพื้นที่ป่าชายเลน โดยการปลูกฟื้นฟูในลักษณะดำเนินการเองและปลูกป่าร่วมกับหน่วยงานอื่น บุคคลภายนอก (CSR) และวันสำคัญประชาอาสา รวมทั้งสิ้น 5,319 ไร่ ส่วนในปี พ.ศ. 2564 ได้ดำเนินการเช่นเดียวกับปี พ.ศ. 2563 สามารถปลูกป่าชายเลนได้ เนื้อที่รวม 856 ไร่ อีกทั้งยังมีแผนปลูกป่าชายเลนร่วมกับองค์กรหรือบุคคลภายนอก (CSR) อีกจำนวนเนื้อที่ 1,000 ไร่ แต่เนื่องด้วยสถานการ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรน่า 2019 (โควิด - 19) ทำให้ไม่สามารถดำเนินกิจกรรมปลูกป่าชายเลนได้ตามเป้าหมาย
ข้อมูลแนวโน้ม 10 ปี (ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2555 – 2564)
ข้อมูลพื้นที่ป่าชายเลน ได้ดำเนินการแปลภาพถ่ายดาวเทียมในครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2504 เฉพาะพื้นที่ป่าสัมปทาน ต่อมาได้มีการวิเคราะห์ข้อมูลพื้นที่ป่าชายเลนประเทศไทย โดยการแปลภาพถ่ายดาวเทียม ตลอดเรื่อยมา 14 ครั้ง ในปี พ.ศ. 2518, 2522, 2529, 2532, 2534, 2536, 2539, 2543, 2547, 2552, 2557, 2560, 2561 และ 2563 ซึ่งข้อมูลแนวโน้มสภาพป่าชายเลนตลอดระยะเวลา 10 ปี ได้อ้างอิงข้อมูลพื้นที่ป่าชายเลนประเทศไทยที่ได้มีการแปลภาพถ่ายทางอากาศไว้ เมื่อปี พ.ศ. 2552 – 2557 และ 2560 – 2561 และ 2563 พบพื้นที่ป่าชายเลนในประเทศไทยกระจายตัวอยู่ในพื้นที่ชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก ภาคกลาง และภาคใต้ รวม 24 จังหวัด โดยจังหวัดพังงามีพื้นที่ป่าชายเลนมากที่สุดตลอดระยะเวลา 10 ปี รองลงมา คือ จังหวัดสตูล โดยในปี พ.ศ. 2552 มีพื้นที่ป่าชายเลน 1,525,060.56 ไร่ ปี พ.ศ. 2557 มีพื้นที่ป่าชายเลน 1,534,584.74 ไร่ ปี พ.ศ.2560 – 2561 มีพื้นที่ป่าชายเลน 1,538,185.33 ไร่ และในปี พ.ศ. 2563 มีพื้นที่ป่าชายเลน 1,737,019.90 ไร่ ซึ่งพื้นที่ป่าชายเลนประเทศไทยตลอดระยะเวลา 10 ปี พบว่ามีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยข้อมูลล่าสุดในปี พ.ศ. 2563 มีพื้นที่ป่าชายเลนเพิ่มขึ้นค่อนข้างมาก และเพิ่มขึ้นจากปี พ.ศ. 2552 จำนวน 211,959.34 ไร่ (รูปที่ 1.35) สาเหตุที่พื้นที่ป่าชายเลนเพิ่มขึ้นในทุก ๆ ปี เนื่องจากรัฐได้มีมาตรการการป้องกันการบุกรุกทำลายป่า เจ้าหน้าที่มีการปฏิบัติงานอย่างเข้มงวด ไม่มีการละเว้นต่อผู้กระทำผิด มีการรณรงค์ สนับสนุนปลูกจิตสำนึกในการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ การดำเนินการทวงคืนผืนป่าจากผู้บุกรุกเพื่อนำพื้นที่กลับมาปลูกฟื้นฟู จึงทำให้พื้นที่ป่าชายเลนเพิ่มขึ้นและสมบูรณ์
การเปลี่ยนแปลงพื้นที่ป่าชายเลนประเทศไทยระหว่างปี พ.ศ. 2555 – 2563
การเปลี่ยนแปลงพื้นที่ที่มีสภาพป่าชายเลนประเทศไทยระหว่างปี พ.ศ. 2504 – 2563 (หน่วย : ไร่)
- ปี พ.ศ. 2504 พื้นที่ป่าสัมปทาน
- ปี พ.ศ. 2518 แปลจากภาพดาวเทียม Landsat 1 มาตราส่วน 1: 250,000 ดำเนินการ โดยสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ
- ปี พ.ศ. 2522 แปลจากภาพดาวเทียม Landsat 2 มาตราส่วน 1: 250,000 ดำเนินการ โดยกรมป่าไม้ ร่วมกับสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ
- ปี พ.ศ. 2529 แปลจากภาพดาวเทียม Landsat 3 มาตราส่วน 1: 250,000 ดำเนินการ โดยกรมป่าไม้
- ปี พ.ศ. 2532 แปลจากภาพดาวเทียม Landsat 5 และดาวเทียม SPOT ดำเนินการ โดยกรมป่าไม้
- ปี พ.ศ. 2534 แปลจากภาพดาวเทียม Landsat 4 และ 5 มาตราส่วน 1: 250,000 ดำเนินการ โดยสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ
- ปี พ.ศ. 2539 และปี พ.ศ. 2543 แปลจากภาพดาวเทียม Landsat 5 มาตราส่วน 1: 50,000 ดำเนินการ โดยกรมป่าไม้
- ปี พ.ศ. 2547 และปี พ.ศ. 2552 แปลจากภาพดาวเทียม Landsat 5 มาตราส่วน 1: 50,000 ดำเนินการ โดยกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง
- ปี พ.ศ. 2557 แปลจากภาพดาวเทียม Landsat 8 มาตราส่วน 1: 50,000 ดำเนินการ โดยกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง
- ปี พ.ศ. 2560-2561 แปลจากภาพดาวเทียม Sentinel-2 และ Landsat 8 มาตราส่วน 1: 50,000 ดำเนินการ โดยกรมป่าไม้ ร่วมกับศูนย์วิจัยป่าไม้ คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
- ปี พ.ศ. 2563 แปลจากภาพดาวเทียม Theos มาตราส่วน 1: 10,000 ดำเนินการ โดยกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง ร่วมกับสำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน)
- ปี พ.ศ. 2536 แปลจากภาพดาวเทียม Landsat 5 มาตราส่วน 1: 50,000 ดำเนินการ โดยกรมป่าไม้ โดยได้รับการสนับสนุนภาพดาวเทียมและเงินอุดหนุนบางส่วนจากสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ
การจำแนกการใช้ประโยชน์ที่ดินในพื้นที่ป่าชายเลน
ข้อมูลการจำแนกการใช้ประโยชน์ที่ดินในพื้นที่ป่าชายเลน ท้องที่ 24 จังหวัดชายฝั่งทะเล ปี พ.ศ. 2563ที่ได้ดำเนินการวิเคราะห์ข้อมูลร่วมกันระหว่างกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งกับสำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (GISTDA) โดยจำแนกรูปแบบการใช้ประโยชน์ที่ดินออกเป็น 13 ประเภทโดยพบว่าที่ดินป่าชายเลนมีเนื้อที่รวม 3,041,733.25 ไร่ จำแนกเป็นพื้นที่ป่าชายเลนคงสภาพ เนื้อที่1,737,019.90 ไร่ ป่าชายหาด ป่าพรุ ป่าบนที่เนิน และระบบนิเวศไม้พื้นล่าง เนื้อที่ 217,962.39 ไร่ พื้นที่เลนงอก/หาดเลน หาดทราย เนื้อที่ 84,729.06 ไร่ แม่น้ำ คูแพรก ขุมเหมืองและทะเล เนื้อที่ 179,024.60 ไร่ ส่วนที่เหลือได้เปลี่ยนสภาพเป็นการใช้ประโยชน์รูปแบบต่าง ๆ ได้แก่ พื้นที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ พื้นที่นาเกลือเกษตรกรรม เมือง/สิ่งก่อสร้าง และท่าเทียบเรือ รวมเนื้อที่ 822,997.30 ไร่ รายละเอียด
การจำแนกเขตการใช้ประโยชน์พื้นที่ป่าชายเลน ปี พ.ศ. 2563
เมื่อติดตามการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดินป่าชายเลนเปรียบเทียบปี พ.ศ. 2557 และ พ.ศ.2563 พบว่าพื้นที่ป่าชายเลนเพิ่มขึ้นประมาณ 202,436 ไร่ หรือคิดเป็นอัตราการเพิ่มขึ้นเฉลี่ยรายปี เท่ากับ 28,919 ไร่ ป่าพรุ มีพื้นที่เพิ่มขึ้นประมาณ 16,217 ไร่ ป่าชายหาด มีพื้นที่เพิ่มขึ้น 23,461 ไร่ สำหรับเลนงอก/หาดเลน มีพื้นที่เพิ่มขึ้น ประมาณ 36,258 ไร่ พื้นที่ที่มีการเปลี่ยนแปลงสภาพทำประโยชน์เป็นพื้นที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ นาเกลือ เกษตรกรรม เมือง/สิ่งก่อสร้าง และท่าเทียบเรือ พบว่ามีการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ลดลง ประมาณ 215,467 ไร่ สำหรับรูปแบบการใช้ประโยชน์ที่ดินที่เพิ่มขึ้นจากปี พ.ศ. 2557 ได้แก่ พื้นที่เมือง/สิ่งก่อสร้าง และท่าเทียบเรือ
ข้อมูลการจำแนกการใช้ประโยชน์ที่ดินในพื้นที่ป่าชายเลน ปี พ.ศ. 2563
ปรับปรุงข้อมูล ณ วันที่ 19 กรกฎาคม 2566
